Bağlanma temasından bahsederken her zaman bahsedeceğimiz bir model polivagal teori. Öteki ile ilişkilenmek zaten bu dünyaya gelişimizin ilk adımı. doğan insan yavrularının savunmasız doğumu ve bakımverenleriyle kurdukları ilişki ve regülasyon süreçleriyle şekilleniyor bu dünya. 

artık yetişkin bedenlerinde ve kendini anlama yolculuğunda da nerelerde aşırı uyarılıyoruz nerelerde donmaya yakın bir yerlerde eylemsiz ve hareketsiz kalıyoruz. Kendi hayatımızın paternlerini keşfederken bir yandan ebeveynlerimizin ilişkisini hatta onların ebeveynleri ve o kuşağın da ötesinde olup bitenleri çalışmak iyi olabiliyor.

Kaçıngan, çekingen, mesafeli hallerim beni çok zorluyor

İçim çok başka ama dışım çok başka.

Mesafe tüm insanlara. Bilerek değil. İçedönük bir insan olduğum için tek başıma kalmayı seviyorum. Arkadaş grubu buluşması sonrası baş ağrısı falan yaşıyorum çok konuştum, fazla şey dinledim, fazla uyarana maruz kaldım diye

Zorlanma şu, içimde volkan var ama dışarıya çıkmasına engel çekingenlik işte

Volkan dediğim, söyleyecek sözler, anlatacak hikayeler, espriler, yaratıcı fikirler

İçimdeki gücü kullanamıyorum, dışarı çıkaramıyorum bir türlü

Harcanıp gidiyorum.

..

sanki hayatı kaçırıyormuş gibi hissediyorum.

bu cümlelerin içindeki bağlanma stillerini okuyabiliriz. Zorlanma hallerinin genel olarak tolerans penceresindeki aşırı uyarılma ve sempatik aktivasyonu ne kadar artırdığını görebiliriz. fiziksel semptomları, ifade güçlüklerini de okuyabilir, içinde dışa çıkmakta zorlanan o gücü de daha dorsal vagal noktasında değerlendirebiliriz. 

Peki bunlar ne işimize yarar? 

Bunları bilerek kişiyi tehdit altında hissettiren yani temelde güvenlik duygusunu sarsan örüntülieri keşfetmek mümkün olur. Böylece kişinin yeniden güvende hissedebileceği aralıkları keşfetmesine destek olarak/eşli ederek onu ventral vagalde yani sosyal ilişkilerin güven içinde gerçekleşebileceği zemine geçiş yapmasını sağlayabiliriz. Ventral vagal- dinlen-sindir-yenilen modu da diyebileceğimiz bir alan. Sinir sistemi bizi sürekli güvende miyim değil miyim diyerek hayatta tutmaya programlanmış. Eğer sistem uzun süreli strese maruz kaldıysa bu hep hep açık kalıyormuşcasına beden kronik stres içinde gerekmediği yerlerde de kortizol salgılayarak hep sistemi aktif tutuyor. bu aktifliğin içinde dinlenip sindirmek de pek mümkün olmuyor tabii.

zaten yaratıcılık dediğimiz, spontan, eğlenceli hallerimiz de bu modlar aktifken pek de açığa çıkamıyor.

peki napmalı?

önce kabul. artık sürekli aşırı uyaranlara maruz kaldığımız ve kaldırabileceğimizden çok daha fazla yükle uğraşmamız gerektiğini kabul.

biz ne kadar memeli hayvanlara benzer bir yapıda sinir sistemine sahip olsak da bizi ayrı kılan neokorteksimiz var. yani memeli canlılar tehlikenin varlığına ve yokluğunu göre stresi düzenlerken, bizler sanki bizi kovalayan kaplan kafamızın içindeymişcesine sürekli o stresle yaşayabiliyoruz. 

stres, travma gibi kavramlar son birkaç yıldır her gün duyduğumuz kavramlar haline gelmiş olabilir. aile, olumsuz çocukluk deneyimleri, eğitim hayatı, iş hayatı, yaşamın anlam arayışı, kontrolsüz şehirleşme, ülkemizde ve dünyada artan politik krizler, ekonomik krizler, sürekli pahalanan hayat ve ekonomik belirsizlikler, iklim krizleri, savaşlar, salgınlar, teknoloji ile artan bağımlılıklar, sosyal bağlardaki azalış ve giderek yaşlanan ve yalnızlaşan nüfusun yaşadığı ve yaşattığı stres hepimizi etkiliyor. 

Bugün bir kova doldurdun mu adlı çocuk kitabında, her gün dünyadaki bütün insanlar ellerinde görünmez bir kova taşıyarak yürürler diye başlar.  Kovamız gün içinde dolar.

Ben bu kova metaforunu kabımız olarak değiştirip, bu kabın yaşadığımız zorlu anları içine dolduran ve eğer onu boşaltmazsak, kaldırabileceğimizden daha çok şey yaşarsak bunun çeşitli problemlere yol açtığını düşünüyorum hep. huzursuz zihinler, fiziksel ağrılar, otoimmün hastalıklar, kaygı, öfke, otomatik pilottan yaşanan, kendini keşfedemeden geçip giden hayatlar olabilir. 

kabımızı boşaltmak için sanki şarjımızın olması gerekiyormuş gibi de bir metafor tamamlıyor bunu. peki bize iyi gelen, şarj olmuş hissettiren kaynaklarımız neler? kaynak: çevresel streslerle aramıza giren destek mekanizmaları olarak tanımlayabiliriz.

zor zamanlarda, tıkandığımızda dışarıdan yardım aldığımız neler varsa mesela terapi bence çok önemli bir yer tutuyor, onun dışında her ne kadar tetikleyici olsa da güvenli alanda aile buluşmaları, arkadaşlar, partner, seyahatler, yazı yazmak, topluluklar. bu listeyi sadece stres zamanlarında değil, mümkünse yaşamımızın bir parçası olarak hep özbakım rutinlerimiz gibi hayatımızın bir parçası haline getirmek için adımlar atabiliriz.

bedensel duyumsamalarla hissedilen kaynaklar, duş almak, yürüyüş, yoga, hareket, dans, masaj almak

ve daha içerden gelen, size ait şeyleri düşünün mesela, gülümsemeniz, hayal gücü, sezgiler, doğayla ve insanlarla olan bağlantı hali, rüyalar vs.

stresi yönetmemize, stresi reddetmeden sinir sistemimizi güçlendirmeye yarayan birtakım araçlar sıraladım. bu liste uzar gider, belki sizin için de henüz listenizde olmayan ancak buradan size ilham olacak yeni kaynaklar eklenir.

Unutmadan, içimizdeki çocuk her neyi seviyorsa, renkler ve keyifli anlar. onu mutlu etmek için, onun incinmiş halleriyle çalışabilirz :))

ne gerek var içselleştirilmiş bir dış ses

 hayatı anlamaya çalışıyorum sanki romanlar ve kuramlarda hiç yazılmamış gibi.

kendimi keşfetmeye çalışıyorum sanki hiç yazılmamış gibi insana dair şeyler.

doğum, gelişim, olgunlaşma ve ölüm sanki hiç anlatılmamış gibi kutsal kitaplarda ve filmlerde.

iç seslerimi duyuyorum, zaman zaman boşvermiş, zaman zaman hemen bitiversin isteyen bu yaşam. bazen de bu maceranın, yolda olmanın bizi nerelere götüreceğini hesaplayan, akışa da güvenebileceğini deneyimleyen sesleri.

insanın anlam arayışında olduğu bir çağ bu. karşıma çıkan çok değerli bir söz oldu kendi anlamımı ve bu yaşama neden geldiğimi ararken, Pablo Picasso'dan geliyor:

The meaning of life is to find your gift. The purpose of life is to give it away.

Türkçe meali: Hayatın anlamı hediyeni bulmaktır. Hayatın amacı onu vermektir. 

Hayatımın anlamını ve amacını ararken, kendi hayat hikayemi derinlemesine çalıştığım terapi süreçlerinin ve yaşamda bir şekilde çıktığım yolun kendisinin çok yardımcı olduğunu anlıyorum. Çocukken bolca yürümem gerekirdi gittiğim ilkokula, sonra liseye hatta üniversiteye. Bolca düşünmelik zaman, hep yürümeyi tercih ederdim başka bir zorundalık olmadıkça.

Lise andacımda ne kadar iyi bir dinleyici olduğum yazıyor uzunca zaman tanış olduğum insanlar tarafından. Çocuk hallerimi hatırlıyorum, yeni çocuklarla tanışırken hep aile öykülerini merak ederdim. Nerede yaşarlar, neler yaparlar? hep merak eder sorardım. Şimdi baktığımda da pek bir şey değişmedi.

Aktif dinleyici olduğum, aile öykülerini dinlediğim, hatta kuşaklararası öykülere bir farkındalık getirdiğimiz görüşmeler yapıyorum. Bi' nevi terapi.

İnsan, doğumunda son derece savunmasız bir canlı olarak dünyaya geliyor, sonra bize eşlik eden bakımverenlerimizle şekillenmeye başlıyor bu süreç. Biyolojik ihtiyaçlar, duyumlar, duygular derken hiç bitmek bilmeyen bir iletişim başlıyor ötekiyle. İhtiyaçlarımız karşılandı mı? Fiziksel ihtiyaçlar, duygusal ihtiyaçlar derken yaşam akıyor. Okul süreçleri, önce aile topluluğu, sonra da çevremizdeki topluluklarla tanış olmaya başlıyoruz ve hikaye şekilleniyor. Herkesin kendi yaşamının başrolünde olduğuna inandığım bir tiyatro sahnesi sanki yaşam.

Bu tiyatro sahnesinde Kukla sahnesi şarkısını dinlediğimde tüylerim diken diken olmuştu. Müziğin ritmine kendimi kaptırırken ahenkle, sözleri dinledim birkaç kez üst üste. yaşam-ölüm dengesini bu kadar naif anlatan başka bir şarkı varsa lütfen paylaşın :)

yaşam akmaya devam ederken, başlığı koyup sonra alakasız yazılar yazmaya devam edeceğim. başroldeyim ve bu hayatı onlarca, yüzlerce insanla paylaşıyorum. çeşitli rollerim var, onların da başrollerinde oldukları hayatların da yan rolleriyim çünkü.

sessizliğin peşinde

Bugün cevizlerin peşinde bir yolculuk halindeydik. Ankara'ya yaklaşık 120km uzaklıkta bir köy burası. Evlenince kütüğümün taşındığı yer bir yandan. Eşimin babasının çocukluğunun geçtiği topraklara ziyarete gidiyoruz 2 senedir. Geçen sene çok az ceviz veren bu ağaç bu sene bir sürprizle coşmuş idi :) Biz var olmadan önce de ceviz veren, biz bu dünyaya gözlerimizi yumduğumuzda da tüm yaşadıklarına rağmen cevizlerini -büyük ihtimalle- vermeye devam edecek bu ceviz ağacının cevizlerini toplamaya geldik köye. Hem yaz sezonunun sonuna doğru gelirken her yerden fışkıran böğürtlenler hem de armut ağaçları ile çevrili bir alandaydık.

 

Ağaçtan içsel bir izin alarak başladım ben dökülen cevizleri de toplamaya, hummalı, bol uğraşlı bir toplama macerası oldu. Toplarken alelacele hepsini toplamaya çalışmak ilk aklıma gelen hal olsa da kendime hatırlattım, acele de etsen, keyif alarak da yapsan bunu toplayacaksın. O zaman tadını çıkara çıkara, keyif alarak ve anda kalarak bunu yapmayı deneyebilirsin dedim kendi kendime. Benim performansımı değerlendiren bir mekanizma olmadığını, yaptığımın son derece yeterli olduğunu da hatırlaya hatırlaya toplayıverdim düşen cevizleri. Sonra da çocukluktan kalan bir alışkanlıkla kırıverdim oracıkta, taze cevizleri kırınca dışındaki o yeşil etli kısım nasıl bir iz bırakır parmaklarda hatırlamama rağmen :) ellerim lekeleniversin. Bu anın, deneyimin keyfini tekrar hatırlamak bile içimi ısıtıyor. İçimdeki obur kız, yaşam oburu, her şeyin tadına bakıp hepsini yemek isteyen küçük kız booolca doydu bugün.

Sonra köyün asıl önemli kısımlarından akraba ziyaretlerine geldi sıra. Aslında bu bir aile yolculuğu da olduğundan bir yandan bolca yüzleşme, belki tetikleyici bir içerik de oluşturuveriyor. Ram Dass; Eğer aydınlandığınızı düşünüyorsanız gidin ailenizle bir hafta geçirin diyor. ben de yaklaşık 6 yıldır içinde olduğum bu aile dinamiğinde bir gözlemci olarak mümkün olduğunca az tetikleniyorum. Bu yolculukta zorlayıcı duygular çıkıyor. Artık yetişkin çağımızda ebeveynlerimizin yanında onların da keyif almadığı hallerine tanık olabiliyoruz. Onların hem yaşlılık süreçlerinde geçiş dönemlerine tanık olurken yaşadığımız hüzün, hastalık süreçleriyle gelen çaresizlik hisleri ve yine onların tamamlanmamış mevzularına dair geliştirdikleri tutumun -bu belki geçmişe özlem, belki bolca öfkeli halleri de demek- bizde uyandırabileceği bütün karmaşık hisler de diyebiliriz buna.  Yetişkin hallerimizin onları çok da onaylayamayan tavırları olabilir. Yine de onları -ve kimseyi- kurtaramayacağımızı hatırlamak, herkesin kendi yolunu yürüdüğünü bilmek iyi olur. Hatta bunu sıkça söyleme ihtiyacı hissetsem de birisi için yapabileceğimiz en iyi şey kendimizle çalışmaktır. Benim kendimizle çalışmaktan anladığım şey elbette terapiye gitmek değil sadece. kendi süreçlerine tanıklık edebileceğin içsel çalışmalar yapmak. Sonuçta kendiyle çalışan insan, kabı genişledikçe, acılarına derinden bakabildikçe, acı çeken insanlara da belirli bir anlayış geliştirebilir ve o acılara illa bir çözüm bulma zorundalığı hissetmeden de yanlarında olabilir. Zamanında biz çocukken zorlandığımız hallerde duygularımızın kapsanmadığını içsel olarak bildiğimiz zamanlardan ŞİMDİ ve BURADA yetişkin olduğumuzun bilinciyle devam edebiliriz akışa.

Neticede hayat bu anlardan ibaret. Bir akrabanın bu sessizliğe, sadece doğanın sesine açılan balkonu muazzam hisler uyandırıyor. Burada ne güzel öğlen uykuları uyunur, ne güzel yazılar yazılır ve kafa dinlenir diyorum. Bahçeli bir ev hayalime doğru yola çıkmaya devam ediyorum :)

çocuk yogası

 

•Çocuklar için yoga pratiklerinde  sakinleşmek, yavaşlamak, güçlenmek, dengede durmak ve rahatlamak kavramları sıkça ele alınır. Bu kavramlar yoga duruşları ve nefes pratikleri çocuklar için eğlenceli bir hale getirilerek yoga derslerinin içinde yer alır. 

•Derslerde beden farkındalığı ele alındıkça çocuklar kendi sinir sistemlerini sakinleştiren/dengeleyen birçok araç pratik etmiş olurlar. Yoga uygulamaları esnasında belli bir rutinde çocukların deneyimledikleri bu egzersizler ile nefes çalışmaları çocuklar sinir sistemlerine olumlu yeni kaynaklar eklerler. Öz-düzenleme becerileri geliştikçe sistemimiz daha etkili çalışır. Bilinçli pratik edildiğinde odaklanma süresini de olumlu anlamda etkiler. 

•Bir ömür kendileriyle taşıyacakları ve ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilecek kaynaklardır bunlar. Yoganın felsefesini şefkatli, dürüst, nazik, cesur olmayı hatırlatarak, en önemlisi de kendinden hoşnut olmayı, diğerlerine saygılı olmayı ve kendi sınırlarını keşfetmeyi öğretir ya da hatırlatır bu pratikler. Çocuklar zaten bilir kendi bedenlerine iyi geleni, 2 yaşları görürüz sınıfta durduk yere kendi kendine aşağı bakan köpek pozu yaparken  

•Bana kalırsa yoga pratik etmek hem çocuklarda hem de yetişkinlerde esneklik ve anda kalma becerilerini destekleyerek psikolojik dayanıklılığımızı destekler. Elbette yoga var olan tüm problemleri çözmez. Yoga felsefesi ve pratikleri ile yaşamın her anına nüfuz eden tüm pratikleri ile kendimizle çalışmak için önemli bir araçtır. YOGA BİZE SONUÇ DEĞİL SÜREÇ ODAKLI OLMAYI HATIRLATIR.

• çocuklarla yoga yapan, onlara eşlik eden yetişkinlerin/uzmanların öncelikle kendi sinir sistemlerini düzenlemeyi bilmeleri, sabırlı, çocukların sınırlarına ve ihtiyaçlarına saygılı, oyuncu, yaratıcı ve sevgi dolu olmaları gerekir. böylece söz ötesi bir yerden de çocuklara model olabilirler, terapötik bir ilişki kurabilirler ve beraber eğlenip yaşamın tadını çıkarabilirler. Çocuk yogası eğitmeni Jyoti'nin söylediği gibi, yoga sevme kapasitemizi genişletir